بلاگ
ماده 37 شرایط عمومی پیمان ، صورت وضعیت ، چالش ها و استفاده از هوش مصنوعی
صورت وضعیت و استفاده از هوش مصنوعی
مقدمه
ماده ۳۷ از نشریه ۴۳۱۱ سازمان برنامه و بودجه در فصل چهارم (تضمین، پرداخت و تحویل کار)، ضوابط جامع و دقیقی برای تهیه، کنترل و پرداخت صورتوضعیت های موقت پیمانکاران پروژه‌های عمرانی تعریف می‌کند. هدف اصلی این ماده، تعادل حقوقی میان پیمانکار و کارفرما از طریق تضمین پرداخت به‌موقع علی‌الحساب و نهایی وجوه متعلقه بر اساس پیشرفت فیزیکی کار است. فهم عمیق بندها و تبصره‌های این ماده برای تمامی ذینفعان پروژه شامل پیمانکار، مهندس مشاور/ناظر و کارفرما ضروری است تا از بروز اختلافات مالی و اجرایی جلوگیری شود.
۱. تهیه و تسلیم صورتوضعیت موقت
- تعریف صورتوضعیت موقت صورتوضعیت موقت نقطه‌محور پیشرفت کار و مرجع پرداخت علی‌الحساب به پیمانکار است. این گزارش مالی شامل تعیین حجم کارهای اجراشده، مصالح مصرفی و خدمات ارائه‌شده تا تاریخ مشخص می‌باشد.
- مراحل تهیه صورت وضعیت
- اندازه‌گیری فنی: پیمانکار وظیفه دارد در پایان هر ماه با دقت مهندسی، مقدار کار انجام‌شده را بر اساس نقشه‌های اجرایی، صورت‌جلسات کارگاهی و دستورکارهای ابلاغی تعیین کند.
- محاسبه مبلغ: پس از تعیین مقادیر، بر اساس فهرست‌بهای منضم به پیمان، مبلغ صورت وضعیت مربوط محاسبه و جمع کل تنظیم می‌شود.
- تهیه مستندات: مدارک پشتیبان مانند عکس‌های کارگاهی و گزارش‌های تست کیفیت ضمیمه می‌گردد.
- تسلیم: مستندات کامل به‌صورت مکتوب یا سامانه‌محور به مهندس ناظر تحویل داده می‌شود.
۲. کنترل و ارسال صورت وضعیت به کارفرما
- بررسی اولیه مهندس مشاور صحت فنی و مالی صورت وضعیت را بررسی می‌کند تا از انطباق با اسناد پیمان اطمینان حاصل شود.
- مهلت ۱۰ روزه مهندس مشاور ظرف ۱۰ روز کاری از تاریخ دریافت نتیجه کنترل را با تایید یا اصلاح به پیمانکار اعلام می‌کند.
- اصلاح و بازگشت در صورت نقص، صورتوضعیت طی ۵ روز اصلاح و مجدداً تسلیم می‌شود.
۳. پرداخت علی‌الحساب و انتقال مالکیت
- مهلت پرداخت: کارفرما حداکثر ظرف ۱۰ روز کاری سند پرداخت را صادر می‌کند.
- انتقال مالکیت: با صدور سند پرداخت، مالکیت مصالح به کارفرما منتقل می‌شود، اما پیمانکار آن‌ها را به‌صورت امانی نگه می‌دارد.
- ماهیت موقت: پرداخت‌ها موقت است و در صورت خطا در صورت‌وضعیت‌های بعدی اصلاح می‌شود.
۴. تبصره‌ها
- تبصره ۱: در صورت رد صورتوضعیت، تا ۷۰٪ مبلغ علی‌الحساب پرداخت و نسخه همراه دلایل رد بازگردانده می‌شود.
- تبصره ۲: پیمانکار می‌تواند ظرف یک ماه اعتراض کتبی خود را ثبت کند.
- تبصره ۳: در صورت امتناع پیمانکار، مهندس مشاور به هزینه او صورتوضعیت را تهیه می‌کند.
۵. تعدیل آحاد بها
در قراردادهای مشمول تعدیل، پیمانکار پس از تایید اولیه، با استفاده از دستورالعمل تعدیل و آخرین شاخص های ابلاغی سازمان برنامه و بودجه صورت وضعیت را تهیه و ارسال می‌کند تا مطابق سازوکار بندهای قبلی پرداخت شود.
۶. پرداخت سایر مطالبات
وجوه بند (ج) شامل خدمات اضافی، ایاب و ذهاب و تهیه اسناد تکمیلی، پس از ارائه صورت‌حساب، ظرف ۱۰ روز توسط مهندس مشاور رسیدگی و ارسال می‌شود.
کاربرد هوش مصنوعی در تهیه و کنترل صورت وضعیت ها
استفاده از فناوری‌های AI می‌تواند اجرای بندهای ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان را تسریع و بهینه سازد:
- استخراج خودکار داده‌ها: OCR و NLP برای تبدیل اسناد کاغذی به متن دیجیتال و شناسایی خودکار مقادیر.
- پیش‌بینی جریان نقدینگی: مدل‌های ML برای پیش‌بینی زمان‌بندی پرداخت‌ها و نیاز نقدینگی.
- شناسایی انحرافات: الگوریتم‌های Anomaly Detection برای هشدار اشتباهات یا سوءاستفاده.
- اتوماسیون گردش کار: سیستم‌های AI برای خودکارسازی مراحل ارسال، بررسی و تایید.
- چت‌بات حقوقی: پاسخگویی هوشمند به سوالات درباره تفسیر ماده ۳۷.
- تولید گزارش هوشمند: داشبوردهای BI برای نمایش شاخص‌ها و نمودارهای دوره‌ای.
نتیجه‌گیری
ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان نشریه ۴۳۱۱ با تعریف دقیق مراحل تهیه، کنترل و پرداخت صورت‌وضعیت‌ها، و بهره‌گیری از تبصره‌ها و ابزارهای اصلاحی، ضامن تعادل حقوقی و جریان نقدینگی مناسب در پروژه‌های عمرانی است. افزودن فناوری‌های هوش مصنوعی مانند استخراج خودکار داده‌ها، پیش‌بینی جریان نقدینگی و اتوماسیون گردش کار، می‌تواند به افزایش شفافیت، کاهش خطاها و تسریع در اجرای پروژه‌ها منجر شود و رضایت ذینفعان را ارتقا دهد.
بدیهی است با ورود هوش مصنوعی به همه کسب و کارها استفاده از سیستم های هوشمند و باهوش مثل ERP ها و PMIS ها می تواند بهره وری سیستم را چندین برابر کند